Historia Krety

neolit

6.000 lat p.n.e. przyjechali tu ludzie z Afryki i Turcji. Zajmowali się uprawą roli i hodowlą zwierząt. Domy budowali z kamienia łupanego i gliny suszonej.

okres przedpałacowy

Około 3.000 lat p.n.e. zaczęto używać brązu i koła garncarskiego. Chowano zmarłych. Powstały pierwsze, dwupiętrowe pałace budowane z cegieł, z wysuszonej gliny.

okres starszych pałaców

Około 2.000 lat p.n.e. zaczęto budować pałace wielopiętrowe z dużymi dziedzińcami, w Knossos, Festos i Malii. Zaczęto stosować wczesne pismo hieroglificzne, ustępując powoli pismu linearnemu A. Okres ten kończy się potężnym trzęsieniem ziemi w 1.700 r. p.n.e.

okres młodszych pałaców - epoka minojska

Po trzęsieniu ziemi nastąpił ogromny rozwój wyspy. Powstawały pałace wielopiętrowe, mocno zdobione. Kwitła wymiana handlowa z Sycylią, Egiptem i Bliskim Wschodem. Sprowadzano złoto, srebro, cynę i miedź w zamian za oliwę, miód, ceramikę i broń. Z tego okresu nie ma obwarowań miast, więc ludzie żyli w zgodzie. Stosowano pismo linearne. W 1628 r. p.n.e. doszło do wybuchu wulkanu na pobliskiej wyspie Santoryn (dzisiejsza nazwa Santorini), co spowodowało częściową dewastację wyspy.

okres mykeński

Mykeńczycy zawładnęli częścią wyspy. Wymiana handlowa zaczęła ustępować miejsca obronie przed napastnikami. Zaczęto budować twierdze. Mykeńczycy wprowadzili pismo linearne typu B, które uznane jest za początek współczesnego pisma greckiego. Zniszczenie pałacu w Knossos, w 1.200 r. p.n.e., kończy okres mykeński.

okres geometryczny

W 1.000 r. p.n.e. na wyspę przybyli Dorowie, którzy przynieśli nowe zwyczaje. Wprowadzono hierarchię wojskową. Zaczęto używać żelaza do wykonania broni. W ceramice zaczęto wykorzystywać wzory geometryczne. Zaprzestano pochówku zmarłych. Rozpowszechniło się palenie ciał. Na stokach gór powstawały osady, z których każdy miał swój port. W ten sposób tworzyły się miasta-państwa, czyli polis.

okres archaiczny

Około 620 r. p.n.e. Kreta była podzielona na małe miasta-państwa, czyli polis.

okres starożytnej Grecji i Rzymu

W V w. p.n.e. Kreta nie brała udziału w wydarzeniach w Atenach. Nie stanęła przeciwko Persji, nie brała też udziału w wojnie peloponeskiej. Persowie czy król Sparty schronili się tu w trakcie wojen z Atenami.

W Gortynie spisano, na kamiennych tablicach, dwanaście ustaw, bardzo postępowych jak na tamte czasy. Nazwano je Kodeksem Prawnym z Gortyny. Mówiły one m.in., że niewolnik mógł się ożenić z kobietą wolną a ich dzieci były wolne. Zwiększono także pozycję kobiet.

Rywalizujące za sobą największe ośrodki w Knossos i Gortynie próbowały podzielić się Kretą. Napotkały jednak opór mniejszych miast.

Około 200 r. p.n.e. Rzym zaczął upominać się o Kretę. W 69 r. p.n.e. wyspa stała się ich prowincją.

W 59 r. n.e. przyjechał tu Apostoł Paweł. Rzym był przeciwny chrześcijaństwu. Około 250 r. n.e. dziesięciu biskupów stracono za niewzięcie udziału w po świeceniu pogańskiej świątyni.

W 311 r. Rzym uznał chrześcijaństwo.

Bizancjum i panowanie arabskie

W 337 r. Konstantyn Wielki ustanowił nowy podział administracyjny, na mocy którego Kreta stała się bazą wojskową dla cesarstwa wschodnio-rzymskiego.

W latach 823 - 961 wyspę zasiedlali Arabowie, by ustąpić bizantyjskiemu cesarzowi. Do XII w. wyspa przeżywa rozkwit. Podzielono kościół na rzymskokatolicki i prawosławny. Kreta przyjęła prawosławie.

okres panowania Wenecjan

Po czwartej krucjacie, Kretę obiecano weneckiemu hrabiemu. Był to bowiem dobry punkt do handlowych wypraw morskich.

okres panowania Turków

W 1645 r. rozpoczęło się zdobywanie wyspy przez Turków. Kwestią czasu było jak długo prowincja zdołała odpierać najazd wroga. Władza osmańska koncentrowała się w portach. Turcy bezwzględnie zmuszali greków do przejścia na islam.

Mieszkańcy walczyli o wolność przez ok. 200 lat. Co rusz wybuchały nowe powstania. Przykładem bezwzględności okupanta jest rok 1866. Do klasztoru Moni Arkadi wkroczyło wojsko tureckie gdzie schowało się ok 1000 kobiet z dziećmi i około stu mężczyzn. W akcie desperacji, gdy nie było szans na ratunek, opat wraz z powstańcami wysadzili się w powietrze.

Kreta otwarcie domagała się od Grecji pomocy. W efekcie, w 1896 r. flota z greckiego Pireusu przypłynęła na wsparcie. Wybuchła wojna turecko - grecka. W końcu na przełomie XIX w. Kreta odzyskała niepodległość.

okres II wojny światowej

Okres II wojny światowej to okupacja niemiecka i włoska. Okupacja, tortury, terror, do tego dołączyła klęska głodowa - tak można opisać lata wojny.