Nekropolia późnominojska w Armeni na Krecie

W niewielkiej odległości od Rethymno, bo zaledwie 9 km jadąc wygodną, asfaltową trasą na południe, znajduje się cmentarz datowany na okres między 1425 a 1210 r. p.n.e. Jest to największy, odkryty dotąd na Krecie, ale też najdokładniej zbadany.

Ciekawym jest to, jak został odkryty. Wg jednej z hipotez, całkiem przypadkowo, na grobowce natknął się pasterz wypasający owce, chociaż wg obecnej wersji, byli to dwaj studenci mieszkający w sąsiedniej wiosce.

Badania wykazały, że cmentarz przeznaczony był dla mieszkańców ówczesnej osady, odkopanej w oddalonej o 2 km miejscowości, Kastellos. Hipotezę potwierdza odkryta droga minojska łącząca południową część cmentarzyska z wioską. Wykonana była z kawałków szorstkich kamieni wbitych w glebę. Posiadała wzmocnienie w postaci niskich murków oporowych

Wybór miejsca na cmentarz z całą pewnością był dobrze przemyślany. Miękkie, wapienne podłoże było łatwe do kucia długiego korytarza, tzw. dromos, prowadzącego do przestrzennej komory grobowej. zakrytej dużą, kamienną płytą.

W Armeni znaleziono łącznie 233 grobowce, o różnej wielkości. Dekoracje, choć ogólnie skromne, razem ze znalezionymi przedmiotami, artefaktami i naczyniami związanymi z rytuałami pogrzebowymi, świadczyły o zamożności osób pochowanych i ich statusie społecznym. Pierwsze, najstarsze i najbogatsze rozstawione były rzadziej. Późniejsze, prawdopodobnie z braku miejsca, posadowione były o wiele gęściej. Największe skupisko znajdowało się we wschodniej części metropolii, gdzie odkryto aż 118 grobów.

W niektórych grobowcach, a raczej w korytarzach wejściowych, znaleziono naczynia przeznaczone głównie do picia oraz przybory kuchenne co z całą pewnością związane było z rytuałami pogrzebowymi.

Zmarłych najczęściej kładziono bezpośrednio na podłodze, chociaż w kilkunastu przypadkach znaleziono kości w skrzyniach z gliny. Grobowce wykorzystywane były wielokrotnie, dla osób z najbliższej rodziny.

Przeprowadzono dokładne badania na pozostałościach z około tysiąca ciał zmarłych. Stwierdzono, że śmiertelność była bardzo duża, szczególnie wśród dzieci. Średnia długość życia była niezwykle krótka; mężczyźni zwykle nie przeżywali 30, a kobiety 25 roku życia. Tak młody zgon, szczególnie wśród kobiet, spowodowany był rakiem kości, gruźlicą, brucelozą (choroba odzwierzęca), wypadkiem czy... próchnicą zębów. Kobiety często umierały w trakcie porodu. Mężczyźni osiągali wzrost średnio 167 cm, a kobiety 154 cm.

Zwiedzanie cmentarzyska w Armeni

Wszystkie grobowce są ponumerowane, te największe i najbogatsze także opisane.

Największy grobowiec oznaczony jest merem 159. Pochodzi z okresu między 1385 a 1240 r. p.n.e. Imponujące dromos ma 24 stopnie i 15,5 m długości. Pośrodku prostokątnej komory grobowej jest filar podtrzymujący sklepienie. Wokół ścian jest kamienna ławka. Znaleziono tu oprócz naczyń także pozostałości drewnianej trumny.

Grób nr 200 jest jedynym grobowcem z okrągłą komorą, typu tholos. W jej wnętrzu znaleziono broń z brązu, ceramikę, paciorki oraz amulet z inskrypcją w piśmie linearnym A. Grobowiec datowany jest na początek XIV wieku p.n.e.

Powiązane linki