Powiązane linki

Starożytne Tylisos na Krecie

nie jest popularne, troszkę jakby zapomniane. Szeroko zakrojone badania wskazują jednak, że kiedyś było to znaczące miasto mocno powiązane z bliskim, bo oddalonym o zaledwie 18 km, słynnym pałacu minojskim w Knossos.

Odkrycie Tylisos

Miejsce odkryte zostało przez dwóch podróżników w pierwszej połowie XIX w., którzy już wówczas byli zaskoczeni rozmiarami ruin. Znalezione monety poświadczały znaczącą niegdyś rangę miasta.

Prace wykopaliskowe rozpoczęto na początku XX w., o czym ciekawie opowiedział Joseph Chatzidakis, archeolog i założyciel Służby Archeologicznej Krety oraz  Muzeum Archeologicznego w Heraklionie.

Otóż zupełnie przypadkiem, w 1906 roku, w pewnym warsztacie miedziarza zobaczył przeznaczone na sprzedaż, cztery ogromne kotły wykonane z brązu. W imieniu muzeum wykupił je i rozpoczął przygotowania do przeprowadzenia badań. Po otrzymaniu zgody i funduszy, w 1909 roku rozpoczął badania wykopaliskowe. Do 1912 roku odkrył 3 rozległe budowle, nazwane domami A, B i C, które są udostępnione dla zwiedzających, natomiast znalezione przedmioty znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Heraklionie.

Prace wykopaliskowe kontynuowano w latach pięćdziesiątych XX wieku. Stwierdzono wówczas, że odkryte trzy domy, to właściwie „rezydencje”, na co wskazuje rozległa zabudowa i luksusowy układ pomieszczeń. Architekturę miasta porównano do pałacu w Malii i oznajmiono, że znaleziska w Tylisos są bardziej wyjątkowe.

Uznano, że trzy kotły, znalezione i zakupione dla muzeum przez Chatzidakisa, nie mają sobie równych na całym Morzu Egejskim. Poświadczają dużą liczbę mieszkańców oraz możliwość pozyskiwania cennego i drogiego metalu, który docierał na Kretę wyłącznie za pośrednictwem dobrze zorganizowanego pałacowego handlu.

Znaleziony tu brązowy bożek Tylisos jest duży i uznany za istne dzieło sztuki.

Powyższe skutkuje stwierdzeniem, że z dużym prawdopodobieństwem Tylisos było kiedyś dużym ośrodkiem obróbki miedzi i że działał tu warsztat rzeźbiarski z brązu.

Znalezione tabliczki z minojskim pismem pałacowym poświadczają wagę Tylisos gdyż podobne były jedynie w pałacach i okazałych rezydencjach.

Historia Tylisos

Wiadomo, że zamieszkane było od co najmniej 2000 r. p.n.e., jednak z tego okresu przetrwały do dziś tylko naczynia ceramiczne. Nie zachowały się żadne części budowli, dlatego nie wiadomo jak duża była osada, chociaż przypuszcza się, że była jedną z ważniejszych na wyspie.

Prawdopodobnie tak, jak to jest w większości przypadków, w następujących po sobie okresach, miasto ulegało kolejnym przebudowom.

Z okresu minojskiego obejmującego okres od 1650 do 1450 r. p.n.e. odkopano trzy duże rezydencje oznaczone literami A, B i C. Uznaje się, że w tych latach miasto przeżywało największy rozkwit.

Wiadomo, że później, w latach 1450 do 1200 p.n.e. rozbudowano rezydencję C oraz portyk.

W latach po epoce minojskiej Tylisos nadal było zamieszkane. Z tego okresu ruiny odnaleziono głównie na szczycie niskiego wzgórza.
 

Trudno o informacje dotyczące zmian urbanistycznych w okresie późniejszym. Nie mniej jednak wiadomo, że cały czas miasto było zamieszkane oraz o tym, że było w bliskich kontaktach z Knossos, o czym świadczą odnalezione inskrypcje na których odczytane zostały imiona obywateli miasta. Najstarsza odnaleziona inskrypcja pochodzi z około 450 r. p.n.e.

Wierzenia Tylizjan

Miasto miało swoje monety na których przedstawiano Herę i Apolla. Czczona była również Atena.

Ciekawostką jest, że największe, coroczne święto poświęcone było Herze, o której na Krecie nie ma zbyt wielu wzmianek.

Odnalezione w Tylisos monety przedstawiają po jednej stronie głowę Hery ukoronowaną wieńcem palmowym, kolczykami i naszyjnikiem. Po przeciwnej stronie znajduje się nagi Apollo trzymający łuk w prawej ręce i głowę dzikiego kozła w lewej. Przed nim znajduje się małe drzewo laurowe, a za nim napis: „Tylision”.

Urbanistyka Tylisos

Odkopane zostały trzy domy – rezydencje, oznaczone literami A, B i C, ułożone w kształcie litery L.

Rezydencja A

Została odkopana jako pierwsza i okazała się najbardziej okazała i reprezentatywna. Została nawet nazwana pałacem. Jest też największa. Jej wymiary to 34 x 18 metrów, posiada 24 pomieszczenia. Wiadomo, że była piętrowa gdyż posiada schody.

W części reprezentatywnej znaleziono wazony oraz brązowe przedmioty, z których najciekawszy jest posąg czciciela.

W części magazynowej miejscowi odkryli m.in. trzy ogromne kotły wykonane z brązu, które planowali sprzedać. Przypadkiem natknął się na nie archeolog i zakupił je dla Muzeum Archeologicznego w Heraklionie oraz zapoczątkował szeroko zakrojone badania Tylisos.

Rezydencja B

jest mniej imponująca pod względem układu przestrzeni wewnętrznych. Zbudowana w kształcie prostokąta, również byłą piętrowa. Prawdopodobnie służyła jako magazyn i była uzupełnieniem rezydencji A. Do najwspanialszych znalezisk należą dzbany, gliniane wazy oraz fragmenty fresków z pomieszczeń na piętrze.

Rezydencja C

chociaż została zniszczona około 1450 r. p.n.e. i przykryta ziemią, zachowała się w dobrym stanie. Ma nieregularny kształt. Podobnie do dworu B, jest mniejsza i mniej reprezentatywna od rezydencji A.

Odkryto tu sanktuarium, zespół pomieszczeń magazynowych oraz umywalnię. Komunikację między piętrami zapewniały trzy klatki schodowe.