Międzynarodowa Fundacja Hippokratesa na Kos

Została założona w 1960 roku przez profesora Spirydona Economou, profesora urologii na Uniwersytecie Narodowym w Atenach.

 

Fundacja Hippokratesa przypomina muzeum, ale nim nie jest. Wszystkie wystawione eksponaty, choć związane z Hippokratesem lub z jego działalnością medyczną, są reprodukcjami.

 

Fundacja Hippokratesa to „skarbnica wiedzy”. Przyjeżdżając tutaj trzeba nastawić się na długie czytanie.

 

Udostępnione do zwiedzania są: ogród, apteka, sala główna oraz gabinet lekarski.

 

Ogród botaniczny

rozłożony jest na 4-hektarowej działce. Znajduje się za budynkiem. Zasadzonych jest tu kilka kwiatów dla umilenia zwiedzania, jednak głównym przedmiotem są rośliny lecznicze i zioła w ilości aż 240. Każde jest opisane.

 

Nie wszystkie zioła są widoczne, niektóre całkowicie wysuszone. Kwitną bowiem o różnych porach roku.

 

Każda roślina ma trzy nazwy. Pierwsza jest tą, której używał Hipokrates, druga to nazwa łacińska, trzecia natomiast to ta najpopularniejsza, czyli angielska.

 

Większość roślin posiada kod kreskowy dzięki któremu można doczytać więcej informacji w Internecie.

 

Ogród stworzony został dla osób zainteresowanych dietetyką, farmakologią, biologią czy ogólnie medycyną.

 

Apteka

Hippokrates oraz jego uczniowie w szkole medycznej, lekarstwa opierali na 794 różnych roślinach, 104 substancjach pochodzenia zwierzęcego oraz 105 różnych minerałów. Zbieracze ziół i tzw. krajacze korzeni dostarczali lekarzom liście, kwiaty, soki, korzenie i rośliny, które uważali za mające właściwości lecznicze. Z nich przygotowywane były proszki, tabletki, krople, czopki, języczki dopochwowe, kremy, syropy, maści, spirytusy i wiele innych.

 

Farmakologia z czasów współczesnych Hippokratesowi, nadal stanowi źródło umożliwiające identyfikację i izolację wielu nowoczesnych leków, takich jak aspiryna przeciwko gorączce, kumaryna przeciwko zakrzepom, efedryna przeciwko kaszlowi, artemizyna przeciwko malarii, winkrystyna przeciwko nowotworom, tamoksifen przeciwko rakowi piersi i wiele innych.

 

W sali głównej

znajdują się ciekawe eksponaty, gabloty z narzędziami leczniczymi oraz tablice zawieszone na ścianach.

 

Przykłady:

 

Dzban datowany na XV w. p.n.e. Unikalne przedstawienie liści oliwnych wskazujące, że naczynie służyło do przechowywania oliwy z oliwek. Była używana w starożytności do czyszczenia ran, ich bandażowania i leczenia. Oliwa stanowi barierę uniemożliwiającą przedostanie się do rany tlenu i bakterii.

Oryginalny dzban znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Heraklionie sklasyfikowany pod nr 3962.

 

Pomnik Telemacha, a właściwie odlew pomnika postawionego w Asklepiejonie w Atenach.

Warto wiedzieć, że Asklepiejon w Kos to niejedyny szpital stworzony przez potomków i uczniów Hippokratesa. Największy i najsłynniejszy był w Epidauros.

Gdy wybuchła wojna peloponeska (lata 431 do 404 p.n.e.) między Atenami a Spartą i Peloponezem o władzę nad Grecją, chorzy nie mieli jak dotrzeć do szpitala w Epidauros. Telemach, wykorzystując chwilowy pokój w 419 p.n.e. wzniósł Asklepiejon w Atenach, obok teatru Dionizosa pod Akropolem.

Oryginalny pomnik Telemacha znajduje się w Muzeum Akropolu w Atenach sklasyfikowany pod nr 2490.

 

Płaskorzeźba, a właściwie replika marmurowej płaskorzeźby wotywnej przedstawiającej Asklepiosa i jego córkę, Hygeię. Przedstawia moment, gdy oboje uzdrawiają wcześniej uśpionego pacjenta leżącego na łożu w centralnej części eksponatu. Po lewej stronie chorego stoi rodzina. Jako zwykli śmiertelnicy, są wyraźnie mniejsi od bóstw: Asklepiosa i jego córki, Hygei.

Oryginalna płaskorzeźba znaleziona została w Asklepiejonie w Pireusie. Datowana jest na IV w. p.n.e.

 

Posąg z brązu przedstawia młodego, pełnego sił młodzieńca nazwanego „Efeb z Maratonu” jest uosobieniem nauk Hippokratesa. Wraz z uczniami twierdził, że człowiek stanowi nierozerwalną całość ciała i duszy.

Posąg przekazuje jedną z nauk Hippokratesa twierdzącą, iż tylko zdrowy umysł może pomieścić równie zdrowe ciało.

Oryginalny posąg wydobyty został u wybrzeży miejscowości Maraton pod Atenami. Oznaczony jest numerem 15118.

 

Gablota z narzędziami stosowanymi m.in. do trepanacji czaszki. Zgodnie z opisami jednej z tablic zawieszonych na ścianach sali, metoda trepanacji czaszki wykonywana przez Hipokratesa, jest uważana za klasyczną. Narzędzia skonstruowane przez medyka niewiele różnią się od tych stosowanych dzisiaj.

Gablota ukazuje narzędzia. Wszystko wskazuje na to, że wspomniane podobieństwa dotyczą także całej organizacji i sposobu przeprowadzenia operacji. Hippokrates stwierdził m.in., że pacjenta należy przygotować do zabiegu a lekarz potrzebuje odpowiedniego stołu i oświetlenia oraz pomocy wykwalifikowanych asystentów. To samo dotyczy leczenia hemoroidów, gojenia się różnych ran, leczenia przetok i wielu innych zabiegów.

Dzisiaj wszystko to wydaje się oczywiste nawet dla laika w dziedzinie medycyny, jednak na ówczesne czasy powyższe podejście do chorego było rewolucyjne.

Nauki Hippokratesa zrewolucjonizowały spojrzenie na choroby, a także sposób i zakres ich leczenia.

„Leczenie” przed Hippokratesem polegało na odprawianiu modlitw. Starano się złożyć jak najcenniejszą ofiarę aby uprosić powrót do zdrowia chorego.

 

Na ścianach sali gęsto zawieszone są duże tablice informacyjne z opisami w dwóch językach: greckim i angielskim. Wymagają sporo poświęcenia, żeby przeczytać wszystkie. W miarę możliwości, warto wczytać się, gdyż przekazują wiele ciekawych informacji, których uzyskanie gdziekolwiek indziej jest praktycznie niemożliwe.

 

Przykładowo okazuje się, że Hippokrates miał interesującą wiedzę na temat embriologii i położnictwa. Aby wyrobić sobie opinię na temat powstawania płodu wziął 20 jaj i kazał kurze je wysiadywać. Każdego dnia rozbijał jedno jajko i obserwował procesy ewolucyjne powstawania płodu. Uważał dni po menstruacji za płodne pod warunkiem, że plemniki pozostały w macicy.

 

Nazwał „Oophoron”, czyli „organ”, który przenosi jaja – „jajnikiem”. Zauważył, że męskie nasienie rozporządza zasadą ruchu, podczas gdy żeńskie nasienie rozporządza zasadą materii!

 

Stwierdził, że płód jest karmiony przez ściany macicy, a ciąża trwa 280 dni.

 

Opisał powstawanie ludzkiego płodu po 4, 5 i 8 tygodniach, a także po 3, 6, 7 i 8 miesiącach.

 

Wiedział, że zarodki starsze niż 182 dni są zdolne do przeżycia porodu, a dziecko ma szanse na przeżycie poza płodem matki.

 

Zauważył, że tzw. główkowe ułożenie dziecka w brzuchu matki jest prawidłowe. Opisał również poród boczny, czyli pozycję tzw. poprzeczną. Opracował różne metody, w tym wewnątrzmaciczne obracanie dziecka przed porodem.

 

Uważał, że życie matki jest celem najświętszym. Gdy matka była w niebezpieczeństwie a dziecko było martwe, nie bał się wykonać embriotomii, czyli usunięcia martwego płodu dokonując jego rozczłonkowania. Skonstruował narzędzia umożliwiające dokonanie embriotomii bez uszkadzania ciała kobiety.

 

Używał kilku metod, w tym preparatów medycznych, które nazwał ekbolicami, umożliwiającymi usunięcie łożyska z tzw. „leniwej macicy”.

 

Rozprawy Hipokratesa o ginekologii i położnictwie stanowiły rozproszoną mieszankę dokładnych obserwacji i przesądów. Dopiero Soranus z Efezu*, grecki lekarz i filozof, w II wieku n.e. skorygował niektóre myśli Hippokratesa. Opracował podręcznik ginekologii i położnictwa który służył przez całe średniowiecze.

 

* w II w. n.e., Efez był greckim Polis (samodzielnym państwem-miastem), obecnie należy do Turcji.

 

Sala nazwana gabinetem lekarskim jest wyposażona w urządzenia stosowane przez Hipokratesa m.in. do nastawiania złamanych kości kończyn, zwichniętych stawów czy wypadniętych dysków kręgosłupa.

 

Zrekonstruowany w gabinecie lekarskim stół opisany został szczegółowo przez Hippokratesa:

„Powiedziano wcześniej, że dla praktykującego w ludnym mieście warto zaopatrzyć się w czworokątną deskę o długości sześciu łokci, a raczej więcej i szerokości około dwóch łokci; dla grubości wystarczy rozpiętość. Następnie powinna mieć nacięcie na obu końcach dłuższych boków, aby mechanizm nie był wyższy niż to konieczne. Następnie niech będą krótkie, mocne podpory, mocno osadzone i z kołowrotem na każdym końcu. Wystarczy następnie wyciąć pięć lub sześć długich rowków w odstępach około czterech palców; wystarczą, jeśli będą szerokie na trzy palce i tej samej głębokości, zajmując połowę deski, choć nie ma nic przeciwko temu, aby rozciągały się na całej długości. Deska powinna mieć również głębszy otwór wycięty pośrodku, kwadratowy, mniej więcej na szerokość trzech palców; w ten otwór w razie potrzeby włożyć słupek, dopasowany do niej, ale zaokrąglony w górnej części. Włożyć go, gdy tylko okaże się to przydatne, między krocze a głowę kości udowej. Ten słupek, gdy jest zamocowany, zapobiega uginaniu się ciała podczas naciągania w kierunku stóp...”

 

Zgodnie z tablicami, licznie zawieszonych na ścianach, Hippokrates szczegółowo opisał jak powinien wyglądać gabinet lekarski:

„Potrzebne jest przede wszystkim odpowiednie miejsce. Takie, w którym nie przeszkadza wiatr, a światło dzienne nie jest zbyt silne. Obfite światło nie przeszkadza lekarzowi, ale nie przeszkadza pacjentom… Musimy zadbać o to, aby światło nie przeszkadzało oczom pacjenta, które są o wiele bardziej wrażliwe… Siedzenia powinny być na tej samej wysokości, tak aby pacjent i lekarz siedzieli na tym samym poziomie... Wszystkie narzędzia powinny być pod ręką, biorąc pod uwagę rozmiar, wagę i ich precyzję"

…

„Zadbaj także o to, abyś miał drugą walizkę lekarską, prostszej konstrukcji, którą będziesz nosił w rękach w czasie podróży”

….

„Gabinet musi być wystarczająco przestronny, dobrze zorganizowany i musi zawierać opisane narzędzia, a także różne naczynia, w których można patrzeć, kompresy, bańki, narzędzia do lewatyw, narzędzia chirurgiczne, różne zioła”

 

Podsumowanie

Wizyta w Fundacji Hippokratesa to kompensum wiedzy. Wybierając się tutaj, warto uzbroić się w czas i cierpliwość by wczytać się w informacje spisane na tablicach. Warto wiedzieć, że wszystkie opisy są w języku greckim i angielskim.

 

Hippokrates oddzielił naukę od przesądów. Oddzielił prawdę naukową od przesądów wyznawanych przez kapłanów czy szarlatanów. Udowodnił, że choroba nie jest karą zesłaną przez bogów. Jako pierwszy zastosował prawa natury do badań naukowych. Nauczał, że doświadczenie, obserwacja i eksperyment to najpewniejsze wskazówki.

 

Hipokrates nazwany został ojcem współczesnej medycyny. Urodził się na wyspie Kos w 460 roku p.n.e. i zmarł w Tesalii około 370 roku. Uważa się go za potomka Asklepiosa w dziewiętnastym pokoleniu. Legenda głosi, że pod koniec wojny trojańskiej Podalejrios, syn Asklepiosa, osiadł na mieliźnie na Kos, gdzie założył rodzinę medyków, której potomkowie nazywani byli Asklepiadami. Późniejsi wszyscy lekarze byli nazywani Asklepiadami, niezależnie od tego, czy byli potomkami, uczniami, czy zwolennikami Asklepiosa.