Historia Evii

Czasy Antyczne

Historia wyspy jest w dużej mierze związana z historią głównych miast; Chalkidy i Eretrii.

Oba miasta-państwa zwane Polis, zostały zasiedlone przez Jonów, starożytne plemię które około drugiego tysiąclecia p.n.e. przybyło do dzisiejszej środkowej i południowej Grecji, na Sycylię oraz na wybrzeże Macedonii.

Ludność, która podróżowała pomiędzy wyspami i kontynentami, otworzyła i umożliwiła handel z cywilizacją zachodnią.

Chalkida i Eretria były ważnymi Polis w całym rejonie Morza Śródziemnego.

Fakt potwierdza, że opracowana przez Eubeę skala wag i miar była stosowana do końca VII wieku p.n.e. wśród miast jońskich, także w Atenach.

Uznaje się także, że ok. 775 – 750 roku p.n.e. po raz pierwszy zastosowano grecki alfabet właśnie na Evii.

Chalkida i Eretria były potężnymi miastami, choć rywalizującymi to jednak początkowo żyjącymi w zgodzie.

Jeden z najwcześniejszych poważnych konfliktów militarnych w historii Grecji miał miejsce między wspomnianymi Polis, znany jako wojna lelantyńska, w której wzięło udział również wiele innych greckich miast-państw.

W 490 r. p.n.e. Eretria została doszczętnie zniszczona przez armie perskie, a jej mieszkańcy wzięci w niewolę i wywiezieni do Persji. I, chociaż miasto zostało odrestaurowane po bitwie pod Maratonem, już nigdy nie odzyskało dawnej potęgi.

W 480 r. p.n.e. Persja zajęła całą Eubeę, jednak już rok później, po decydującej porażce w bitwie pod Platejami, Persowie wycofali się ze wszystkich swoich posiadłości w Eubei.

W kolejnych latach oba miasta stopniowo traciły wpływy na rzecz Aten.

Eubea stała się ważnym źródłem zboża i bydła, a kontrola nad wyspą pozwalała Atenom zapobiegać inwazjom i chronić własne szlaki handlowe.

W 446 r. p.n.e. Ateny osiedliły w Chalkidzie około 4000 Attyków, co stopniowo, ale w efekcie całkowicie uzależniło wyspę od Aten.

Kolejna walka między Eubeą a Atenami wybuchła w 446 r. Pod wodzą Peryklesa, Ateńczycy stłumili powstanie i zdobyli Histiaję, miasto na północy wyspy, aby założyć tam własną osadę.

Do 410 r. p.n.e. wyspie udało się odzyskać niepodległość.

Eubea uczestniczyła w sprawach greckich, aż do momentu, gdy w 338 r. p.n.e. dostała się pod kontrolę Filipa II Macedońskiego.

W II w. p.n.e. Evia została włączona do Republiki Rzymskiej.

Ciekawostką jest, że w 322 r. p.n.e. zmarł na Evii Arystoteles. Około rok wcześniej przyjechał z Aten do matki, do rodzinnej posiadłości w Chalkidzie.

Od wczesnego okresu hellenistycznego, czyli od śmierci Aleksandra Wielkiego, króla Macedońskiego w 323 r. p.n.e., do późnego okresu Cesarstwa Rzymskiego wyspa była zorganizowana w ramach Ligi Eubejskiej.

Średniowiecze

Ostatnie lata antyku i początkowy czas średniowiecza przyniosły wyspie zasłużony spokój.

W 1157 roku wszystkie nadmorskie miasta Eubei zostały zniszczone przez wojska sycylijskie, natomiast Chalkida została spalona przez Wenecjan w 1171 roku.

Eubea zyskała na znaczeniu po IV krucjacie, w wyniku której po 1204 roku, wyspa została zajęta przez rodziny lombardzkie. Podzieliły wyspę na trzy obszary:

• Chalkidę, czyli centralną część,

• Karistos położoną na południu,

• Oreoi, obejmującą część północną.

Eubea stała się państwem krzyżowców zwanym Triarchat Negroponte. Chalkida uzyskała wówczas nową nazwę: Negroponte, stosowaną często w odniesieniu do całej wyspy.

Władcy wyspy szybko znaleźli się pod wpływem Republiki Weneckiej, która zapewniła sobie kontrolę nad handlem. Stopniowo rozszerzała swoją władzę, aż do uzyskania pełnej suwerenności w 1390 roku.

W obliczu narastającej obawy przed Imperium Osmańskim, miasto Negroponte (dzisiejsza Chalkida) zostało mocno ufortyfikowane. Na niewiele się to zdało, gdyż 12 lipca 1470 roku, podczas wojny turecko-weneckiej, po długotrwałym i krwawym oblężeniu, miasto zostało zdobyte przez sułtana Mehmeda II, zwanego Mehmed Zdobywca, a cała wyspa znalazła się w rękach Imperium Osmańskiego.

Doża Francesco Morosini oblegał miasto w 1688 roku, ale po trzech miesiącach został zmuszony do wycofania się.

Nazwa: Negroponte utrzymywała się w językach europejskich aż do XIX wieku, jednak Turcy nazywali miasto i wyspę Egriboz lub Agriboz, od nazwy Cieśniny Euripos.

Po zakończeniu wojny o niepodległość Grecji w 1830 roku, wyspa powróciła do Grecji i stała się częścią nowo utworzonego niepodległego królestwa greckiego.

Ciekawostka:

Od 1402 roku Albańczycy zaczęli stopniowo osiedlać się na Eubei.

W 1425 roku na wyspie mieszkało około 10 000 Albańczyków, a ich liczebność wciąż się zwiększała.

Raport z 1687 roku odnotowuje, że w 1471 roku Grecy zaczęli opuszczać wyspę, a do 1687 roku prawie cała Eubea była zamieszkana przez Albańczyków.

Powyższego wprawdzie nie potwierdzają inne raporty, jednak badania sytuacji demograficznej na wyspie wskazują albańskie pochodzenie wielu mieszkańców.

Według Johanna Georga von Hahna, niemieckiego specjalisty w dziedzinie historii, języka i kultury Albanii, Albańczycy byli obecni we wszystkich miastach południowej Eubei. Wyjątkiem jest, położone na południu miasto Karistos, które było zamieszkane wyłącznie przez Greków.

Okres nowożytny

Jeszcze pod koniec XX wieku mieszkańcy wioski Antia położonej w południowej Eubei znali lokalny język gwizdany zwany sfyrią. Sfyria to gwizdana wersja mówionego języka greckiego, w której litery i sylaby odpowiadają różnym tonom i częstotliwościom. Obecnie pozostało niewielu gwizdaczy.

Pod koniec 1943 roku grecki ruch oporu i brytyjski wywiad wojskowy MI11 przemyciły przez Evię 1000 greckich Żydów. Uciekali oni, w obawie przed Holokastem, z Salonik i Aten do miejscowości Cesme, położonej w neutralnej Turcji.

Trwający tydzień duży pożar lasu w 2021 r. zniszczył ponad 50 000 hektarów lasów i gruntów rolnych na północy wyspy. Był to jeden z największych pożarów lasów w historii nowożytnej Grecji.