powiązane linki

Grób macedoński

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 24)

Zwany grobowcem Erotesa, leży na wzgórzu na północny-zachód od miasta Eretria i należy do najważniejszych zabytków wyspy Evia.

Na podstawie znalezisk, pochówek datuje się na IV wiek p.n.e., czyli na czas pojawienia się charakterystycznych pomników grobowych typu macedońskiego w południowej Grecji po upadku Macedończyków. Więcej macedońskich grobowców znaleziono w szerszym obszarze wokół Eretrii, a mianowicie w osadach Kotroni i Amarynthos.

Grób Erotesa składa się z pojedynczej komory ze sklepieniem i dromosu (korytarza wejściowego) z kamienia i cegieł. Komora grobowa przypomina pomieszczenie mieszkalne; zbudowany jest z kamienia Poros otynkowanego białą zaprawą. Podczas wykopalisk znaleziono dwie repliki malowanych kamiennych tronów z płaskorzeźbami. W tylnych rogach komory grobowej znajdowały się dwa marmurowe sarkofagi w kształcie łóżek.

Grób został splądrowany. Wśród znalezisk wystawionych dziś w Metropolitan Museum w Nowym Jorku znajdują się wazy z brązu i gliniane statuetki Erotesa, które zainspirowały konwencjonalną nazwę grobowca. Nad grobem odsłonięto kamienną konstrukcję, prawdopodobnie podstawę grobowca.

Pomnik został odkopany w 1897 roku i jest dobrze zachowany do dziś.

Jeśli dotarłeś /-aś aż tutaj, oznacza, że strona Cię zaciekawiła.

Proszę o niewiele, o polubienie 😇

Iseion w Eretrii

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 16)

czyli świątynia poświęcona bogini Izydzie, choć w starożytności była jednym z najważniejszych miejsc kultu w całej Evii, dziś jest zarośnięta i nie zachęca do zwiedzania.

Nie mniej jednak warto wiedzieć, że bogini Izyda ma swoje korzenie w mitologii egipskiej. Była opiekunką rodzin, domowego ogniska, małżeństwa a przede wszystkim płodności. Jej kult przeniósł się do Grecji za sprawą kupców, którzy przybyli z Egiptu po zjednoczeniu państw przez Aleksandra Wielkiego.

Świątynia powstała prawdopodobnie w IV w. p.n.e. Po zniszczeniu miasta przez Rzymian w 198 r. p.n.e. została odbudowana. Nie stanowiła jednej budowli, raczej centrum kultu podobnie jak Heraion na Samos. Było to miejsce  otoczone innymi budowlami i pomieszczeniami pomocniczymi. 

Wykopaliska, które dziś można oglądać tylko zza płotu są wynikiem prac rozpoczętych  w 1917 r.

Palestra w Eretrii

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 17)

znajduje się tuż obok Iseion, dlatego zachęcam do odwiedzin.

Niestety, o ile wspomniany wyżej Iseion jest ogrodzony i nieudostępniony zwiedzającym, o tyle Palestra jest porośnięta chaszczami w dosłownym tego słowa znaczeniu, chociaż także ogrodzona płotem. Niestety też, dziś trudno doszukać się dawnej świetności.

A jednak Palestra, czyli szkoła zapasów i boksu, bardzo ważnych sportów starożytnej Grecji, była częścią gimnazjonu. Wolni mieszkańcy (czyli nie - niewolnicy) chłopcy i młodzieńcy kształcili się tutaj pod kierunkiem doświadczonego trenera. Nauka ta była nie mniej ważna i ceniona od dzisiejszej edukacji szkolnej.

Publiczne palestry mieściły się w każdym cenionym Polis w którym organizowano igrzyska.

Hellenistyczne łaźnie

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 15)

Ogólnie w Eretrii odkryto szereg obiektów kąpielowych, datowanych na okres od hellenistycznego (uznany jako od chwili śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 r. p.n.e. do rzymskich podbojów zakończonych zajęciem ptolemejskiego Egiptu w 30 r. p.n.e.) do cesarskiego. Oferowano tu bogaty wgląd w prawie pół tysiącletnią historię praktyk kąpielowych i związanej z nią infrastrukturą.

W okresie hellenistycznym w Eretrii świadczono trzy różne rodzaje praktyk kąpielowych:

• prysznic z zimną wodą czerpaną z dużych basenów,

• kąpiele biodrowe z gorącą wodą,

• łaźnie parowe

Znaczenie tutejszych łaźni potwierdzają ciepłe źródła, do dziś licznie występujące szczególnie w północnej części wyspy, np. w Loutra. Zimne, źródlane wody do dziś urzekają licznymi potokami i wodospadami rozproszonymi po całym terenie Evii.

Świątynia Apolla Daphnephoros

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 13)

Świątynia Apolla Daphnephoros opisana została na stronie Sanktuarium Apolla 

Agora w Eretrii na Evii

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 14)

czyli serce miasta w którym toczyło się życie polityczne, religijne i handlowe w starożytnej Grecji, to kolejne "rozczarowanie". Tutaj nawet nie ma pozostałości ruin. Cały plac zrównany z ziemią, porośnięty jest dziś zieloną trawą.

A jednak właśnie tutaj znajduje się zagadkowe Tholos, czyli okrągły budynek. Wzniesiony został prawdopodobnie w V w. p.n.e., przebudowywany był w IV, a później III w. p.n.e. Nieodrestaurowany, ukazuje tylko fundamenty niewiele wystające ponad poziom terenu. Rozpiętość skłania do zastanowienia co mogło tutaj się znajdować. Wprawdzie brak informacji na ten temat, to jednak wiadomo, że przeznaczenie mogło być wszelakie, począwszy od grobowca, co raczej tutaj nie miało miejsca, przez pomieszczenie urzędnicze, aż do sanktuarium.

Starożytna Eretria na Evii

Dzisiejsza Eretria zamieszkana była już w III tysiącleciu p.n.e.

Na początku VIII w. p.n.e. miasto stało się jednym z najważniejszych w całej Grecji, głównie za sprawą handlu wokół całego basenu Morza Śródziemnego.

O zamożności miasta świadczy m.in. bogate wówczas sanktuarium Apollina Dafnefora (Nosiciela Laury), które było dwukrotnie przebudowywane.

V wiek p.n.e. był trudny dla Evii za sprawą:

• Persów, którzy w 490 r. p.n.e. łupili Eretrię na potęgę,

• Aten, które zdominowały Polis,

• zarazy w 437 r. p.n.e. zdziesiątkowała mieszkańców.

A jednak w 411 r. p.n.e. miasta Evii wyzwoliły się spod panowania ateńczyków, by w IV w. p.n.e. na nowo rozkwitnąć, o czym świadczą m.in. potężne mury miejskie, luksusowe siedziby w Dzielnicy Zachodniej, Dom z Mozaikami, Gimnazjon, czy teatr ze świątynią Dionizosa - wszystko to dziś udostępnione jest do zwiedzania.

Pod koniec IV w p.n.e. Eretria znalazła się pod polityczną dominacją królów macedońskich. Okres ten pozostawił głównie grobowce.

W 198 r. p.n.e. miasto zostało zdobyte przez Rzymian. Po krótkim okresie względnego dobrobytu w II w p.n.e. Eretria straciła na znaczeniu i sukcesywnie sie wyludniała.

Po 1830 r. Evia została ponownie zaludniona głównie uchodźcami z greckiej wyspy Psara.

Na przełomie VI i V w. p.n.e., głównie za sprawą handlu z Atenami, Eretria była potęgą morską Grecji. Do dziś pozostało wiele wykopalisk archeologicznych, z których część udostępnionych jest dla zwiedzających całkowicie bezpłatnie, część choć odkopana, jest ogrodzona, więc obejrzeć można tylko zza płotu. A, ponieważ dzisiejsza Eretria stoi dokładnie w tym samym miejscu, gdzie starożytna, bywa i tak, że pozostałości przeszkadzają miastu w normalnym życiu, czyli budowie domu lub układaniu sieci wodociągowej czy kanalizacyjnej.

Jest więc co zwiedzać. Trzeba przyjechać jak najwcześniej rano. Miłośnicy starożytności powinni dojechać tu przynajmniej dwa razy, bowiem Eretria obfituje w wykopaliska archeologiczne.

Jak zorganizować zwiedzanie?

• Jeśli podróżujesz samochodem, proponuję przyjechać rano do Muzeum Archeologicznego Eretria. Ponieważ jest krótko otwarte, najlepiej zacząć zwiedzanie od tego miejsca. Później można zostawić tu samochód i udać się na zwiedzanie innych miejsc, które zaczynają się dosłownie po drugiej stronie ulicy.

• Jeśli podróżujesz autobusem, proponuję odwiedzić Świątynię Apolla, która otwarta jest w godzinach tych samych co Muzeum Archeologiczne Eretria. W okolicy znajduje sie sporo innych wykopalisk archeologicznych, które warto odwiedzić - należy jednak pamiętać, żeby zdążyć do Muzeum Archeologicznego i Domu Mozaik przed 15:00. Proponuję też zrobić sobie zdjęcie rozkładu jazdy autobusów, gdyż dużo ich tu nie jeździ. Szkoda byłoby spóźnić się na jakiś, albo co gorsza na ostatni.

Niezależnie, mapa Eretrii w kafelce u dołu strony pomoże w organizacji zwiedzania Eretrii.

Miasto i zakupy proponuję pozostawić sobie na popołudnie, gdyż butiki i supermarkety otwarte są do późnych godzin.

Zachodnia dzielnica starożytnej Eretrii

(oznaczona na mapie w kafelce u dołu numerem 1)

to przede wszystkim domy mieszkalne datowane na IV w. p.n.e., które na miejscowej tablicy informacyjnej zostały ponumerowane. Trzy budynki, oznaczone numerami I, II i IV były przebudowywane w okresie między IV i II w. p.n.e., by ostatecznie zostać całkowicie zniszczone przez Rzymian w 198 r. p.n.e. Wyjątkiem okazał się dom oznaczony numerem I, który po najeździe został odbudowany i użytkowany do I w. p.n.e.

Spacerując po rozległym obszarze, widać zarysy murów postawionych zgodnie z siatką hipodamejską. Pomiędzy budowlami wyraźnie kształtuje się droga.

W trakcie prac wykopaliskowych, archeolodzy odnaleźli pozostałości z wcześniejszych okresów, sięgających nawet VII w. p.n.e. Przykładem jest mały cmentarz "Heroon"

(oznaczony na mapie numerem 2) z tarasem grobowców (oznaczona na mapie numerem 4)

W okresie archaicznym Eretria otoczona była murem obronnym, który w IV w. p.n.e. był naprawiony. Długi na prawie pięć kilometrów, zaczynał się na Akropolu otaczał całą starożytną Eretrię. Wyznaczał granice miasta. Właśnie tutaj, w zachodniej dzielnicy starożytnej Eretrii znajdowała się brama zachodnia (oznaczona na mapie numerem 3). Prowadziła stąd droga do Chalkidy.

Starożytny teatr

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerami: 5 i 6)

razem ze świątynią Dionizosa został opisany na stronie: Teatr Eretria na Evii.

Starożytne gimnasium

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 7)

czyli zespół częściowo krytych budowli przeznaczonych do ćwiczeń wysiłkowych. W czasach starożytnych stanowiły integralną część miasta, gdyż sport był jedną z najważniejszych dziedzin życia, także publicznego zaistnienia. Plan terenu był ściśle określony i w wielkim skrócie zawierał bieżnie, boiska, portyki oraz towarzyszące budowle służące jako szatnie, sale do nacierania oliwą lub piaskiem, łaźnie, czy do wszelakich ćwiczeń.

Dom mozaik

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 9 oraz towarzyszące wykopaliska z numerami: 8 i 10)

Dom mozaik (9) pochodzi z 370 r. p.n.e. ozdobiony czterema pięknymi mozaikami podłogowymi. Zaglądając przez okna nowoczesnego pawilonu zobaczyć można zarysy murów prywatnego domu: salonu, dziedzińca, kuchni i łazienki.

Po obejrzeniu domu mozaik, warto udać się na, wydawałoby się dziś, zaniedbany Sebasteion, czyli teren oznaczony na mapie nr 8. Chociaż jest to miejsce trudne do zwiedzania, gdyż zobaczyć można zaledwie kilka kamieni, stanowiło w czasach starożytnych jedno z głównych części miasta.

Prowadziła tu jedna z dwóch głównych dróg prowadzących do teatru i dalej, przez zachodnią bramę, oznaczoną na mapie nr 3, do Chalkidy.

Roman baths (oznaczone na mapie nr 10), czyli publiczne łaźnie z czasów rzymskich nie są dziś udostępnione do zwiedzania. Niestety, wszystkie wykopaliska przykryte są czarną plandeką, chociaż ciekawi mogą dostrzec, że po czarną płachtą skryte są ciekawe zabytki.

Północna dzielnica miasta

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 11)

Odkryte pozostałości reprezentują okres od VIII do IV w. p.n.e. Świadczy o tym tablica informacyjna, na której ukazana jest urbanistyka w nakładających na siebie epokach.

Dzielnica charakterystyczna była dla arterii drogowej łączącej Świątynię Apolla (oznaczoną na mapie nr 13) z agorą (oznaczoną na mapie nr 14) i dalej z portem.

Najbogatszy okres to IV w. p.n.e. Wśród najbardziej znaczących wykopalisk jest dziewięć rozbitych amfor panatenajskich oraz duża ilość złota przechowywana w naczyniu z VIII w. p.n.e. Właśnie ze względu na owe znaleziska miejsce nazywane jest "Dzielnicą panatenajskich amfor".

Sektor wschodni

(oznaczony na mapie w kafelce, na dole strony numerem 12)

Działka została wykopana w 1967 r. przez Szwajcarską Szkołę Archeologiczną w Grecji. Wykopaliska nie prezentują się najlepiej. Choć ogrodzone, to gąszcz roślin niewiele odkrywa. Nic dziwnego więc, że docierają tutaj tylko najbardziej zainteresowani turyści.  

Badania archeologiczne wykazały, że szła tędy droga o szerokości 4,3 m, czyli wystarczająca na ruch dwukierunkowy. Łączyła wschodnią i zachodnią część miasta. Droga została zbudowana z wielu kolejnych warstw sprasowanej ziemi i materiałów kruszywowych, wspartych mocnymi ścianami oporowymi.

Dowiedziono, że sukcesywnie naprawiano drogę, co świadczy o nieustannej trosce miasta o utrzymanie sieci drogowej. Zadania te wykonywali głównie niewolnicy państwowi.

Inne odkopane tutaj znaleziska to pozostałości dwóch rezydencji, wskazujące na architekturę domową i mury z V i IV w. p.n.e.:

• pierwsze pozostałości datowane na V-IV w. p.n.e. składają się z prostokątnych bloków fundamentowych, na które nałożone są inne bloki z wapienia - nadbudowa była wykonana z drewna i suszonych na słońcu cegieł,

• wśród pozostałości drugiego domu, datowanego na IV w. p.n.e. można zobaczyć pozostałości studni, znajdującej się w posadzce dziedzińca.